Ο Νέρβας
Επόμενος αυτοκράτορας ήταν ο Νέρβας. Διέθετε περιθώρια ικανοποίησης αλλά ήταν μετριοπαθής και αδιάφθορος συγκλητικός.
Ο Τραϊανός
Η μεγάλη κρίση μετά το θάνατό του (π.χ. εμφύλιοι πόλεμοι) αποφεύχθηκε με την υιοθεσία του Τραϊανού, του διοικητή του στρατού του Ρήνου. Το γεγονός αυτό δείχνει τη σημασία του επαρχιακού στοιχείου στη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας. Η πλειοψηφία των Ιταλιωτών συγκλητικών περιορίστηκε και οι σχέσεις της συγκλήτου με τον αυτοκράτορα λίγοι περισσότερο επιτυχείς. Οι σωζόμενες επιστολές του Τραϊανού προς τον Πλίνιο το Νεότερο, διοικητή Βιθυνίας και Πόντου, δείχνουν τη λεπτότητα και την ευγένεια του αυτοκράτορα. Κατέκτησε νέα και πλούσια εδάφη στην περιοχή της Δακίας με τους δύο δακικούς πολέμους (101-106) και διεξήγαγε εκστρατεία εναντίον των Πάρθων, χωρίς να ενσωματώσει περιοχές. Το 117 μ.Χ. πέθανε κατά τη διάρκειά τους. Όσον αφορά την οικονομική του πολιτική, ελάττωσε τους φόρους, ενίσχυσε το σύστημα δωρεάν παροχής σιτηρών (alimenta). Με τα χρήματα από τα πλούσια λάφυρα των δακικών πολέμων βελτίωσε τα οικονομικά των επαρχιακών πόλεων, αύξησε την κρατική παρέμβαση στη διοίκηση διορίζοντας λογιστές που επέβλεπαν τα οικονομικά των πόλεων. Ίσως ήταν η καλύτερη περίοδος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αφού η ακμή της έφτασε στο απόγειό της. Το 104 μ.Χ. του απονεμήθηκε ο τίτλος του ‘optimus princeps’. Οι αρχαίοι συγγραφείς εκφράζουν για το πρόσωπό του θαυμασμό που ξεπερνά οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Η δημοτικότητά του, σε αντίθεση με τα αισθήματα απέχθειας για το Δομιτιανό, και η συμφιλιωτική και μετριοπαθής πολιτική του προς τη Σύγκλητο. Μοναδική είναι η γοητεία της προσωπικότητάς του. Οι στρατιώτες ήταν αφοσιωμένοι στον αυτοκράτορα που μοιραζόταν μαζί τους τα λάφυρα του πολέμου και έσχιζε τα ρούχα του για να δέσει τις πληγές τους. Προσέφερε άφθονα θεάματα (panem et circenses) και ήξερε να ανεβάζει το ηθικό του λαού με τις νίκες του.
Ο Αδριανός
Επόμενος αυτοκράτορας ήταν ο Αδριανός, ο οποίος επίσης από ρωμαϊκή οικογένεια της Ισπανίας. Το εύρος των ενδιαφερόντων και η σύνθετη προσωπικότητά του καθιστούν την προσωπικότητά του την πιο ενδιαφέρουσα ανάμεσα στις αυτοκρατορικές. Ήταν κοσμοπολίτης, αγαπούσε τις τέχνες και είχε σπουδαίες διοικητικές ικανότητες. Αν και στρατιωτικός ανέστρεψε την επιθετική εξωτερική πολιτική του Τραϊανού και προτίμησε να ρίξει το βάρος στην άμυνα. Χρησιμοποίησε τη διπλωματία και κράτησε μόνο τη Δακία και την Αραβία από τις κατακτήσεις του προκατόχου του, λόγω της στρατηγικής και εμπορικής τους σημασίας. Όρισε αυστηρά τα σύνορα του ρωμαϊκού κράτους και τα ενίσχυσε με μόνιμες οχυρώσεις (limites romani). Η αποτελεσματικότητα της αποφυγής εμπλοκής του σε πόλεμο είναι αμφισβητήσιμη. Μέχρι το τέλος της βασιλείας του, επικρατούσε ειρήνη στα σύνορα της αυτοκρατορίας. Μοιραίο μειονέκτημά του ήταν το ότι Δε γνώριζε ότι οι αυτοκρατορίες είτε επεκτείνονται είτε παρακμάζουν και ότι κανένα σύστημα από μόνο του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποφασισμένους εισβολείς. Ο σεβασμός των γειτόνων του κατά τη βασιλεία του ίσως οφείλεται στις νίκες του προκατόχου του, Τραϊανού. Για να επιτύχει καλύτερη οργάνωση και αποτελεσματικότητα της φύλαξης των παραμεθόριων στρατιωτικών μονάδων, δεδομένου ότι ήταν δύσκολο οι μονάδες να διατηρούν την ετοιμότητά τους σε καιρό ειρήνης παρά μόνο ασκούμενες σε πραγματικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, ο Αδριανός πραγματοποιούσε συνεχείς περιοδείες για στρατιωτικές επιχειρήσεις, στις οποίες και αφιέρωσε το μισό χρόνο του ως αυτοκράτορας, κερδίζοντας το προσωνύμιο του ‘περιηγητή αυτοκράτορα’. Ένα άλλο κίνητρο που τον οδήγησε στην απόφασή του να ταξιδέψει τόσο πολύ ήταν τα πολλαπλά ενδιαφέροντά του (οι τέχνες, η επιστήμη, ο αθλητισμός) και η έμφυτη περιέργειά του. Ακολουθούσε συμπεριφορά περιηγητή, η οποία γλαφυρά αποδίδεται στο έργο της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ ‘Αδριανού απομνημονεύματα’.
Ο Αντωνίνος
Το 138μ.Χ. ο Αδριανός πέθανε και τον διαδέχθηκε ο Αντωνίνος, πλούσιος συγκλητικός σε ηλικία 51 ετών, που είχε ένα γιο. Ο Αδριανός επιθυμούσε να ιδρύσει μία δυναστεία μέσω υιοθεσιών και τον υποχρέωσε να υιοθετήσει τους ηλικίας 16 και 7 ετών αντίστοιχα Μάρκο Αυρήλιο και Βήρο. Ο Αντωνίνος υποχρέωσε τη σύγκλητο να θεοποιήσει τον Αδριανό γι’ αυτό και ονομάστηκε Ευσεβής (Pius), όπως ορισμένοι πιστεύουν. Ο Αντωνίνος ήταν ο καλύτερος εκφραστής του κοσμοπολιτισμού. Ήταν γαλατικής καταγωγής, η σύζυγός του, Γαλερία, καταγόταν από την Ισπανία. Κατά τη βασιλεία του επικράτησε ειρήνη και ευημερία, καθιστώντας τον άξιο των εγκωμίων που του επιδαψίλευσε ο Αίλιος Αριστείδης. Σε αντίθεση με τον Αδριανό, ο Αντωνίνος δεν ταξίδευσε σχεδόν καθόλου και παρέμεινε ως επί το πλείστον εντός των ορίων της Ιταλίας. Το 148 μ.Χ. γιόρτασε τα 900 χρόνια από την κτίση της Ρώμης. Οι άριστες σχέσεις της συγκλήτου με τον αυτοκράτορα υποδηλώνονταν με την concordia και την tranquilitas, που αναγράφονται σε νομίσματα της εποχής καθώς είχαν ουσιαστικό νόημα και δεν ήταν κενό γράμμα. Προώθησε τα σύνορα στη Δακία, την περιοχή του Ρήνου και τη Βρετανία. Προσπάθησε, ακόμη, να προετοιμάσει το διάδοχό του Μάρκο Αυρήλιο. Στη διοίκηση και τη νομοθεσία ακολούθησε την πολιτική του Αδριανού χωρίς μεγάλες αλλαγές. Εμφανής ήταν η διάκριση των πολιτών σε humiliores (πολίτες των λαϊκών τάξεων) και honestiores (πολίτες αριστοκρατικής καταγωγής), αφού σε περίπτωση παραπτωμάτων στις προβλεπόμενες ποινές συμπεριλαμβάνονταν η μαστίγωση και τα βασανιστήρια, ποινές που εφαρμόζονταν μόνο σε δούλους την περίοδο της res publica.
Ο Μάρκος Αυρήλιος
Τον Αντωνίνο διαδέχθηκε ο Μάρκος Αυρήλιος, που γεννήθηκε στη Ρώμη από οικογένεια καταγόμενη από την Ισπανία. Υπήρξε μία πολύ ξεχωριστή προσωπικότητα, με γερή φιλολογική και φιλοσοφική μόρφωση και μεγάλη κλίση στη φιλοσοφία. Ως αυτοκράτορας θέλησε να αφοσιωθεί στην ιστορική φιλοσοφία και συνέγραψε τα ‘εις εαυτόν’. Τα πρώτα χρόνια ήταν συναυτοκράτορας με το Λεύκιο Αυρήλιο Ουήρο, ενώ από το 169 μ.Χ. κατείχε μόνος τον αυτοκρατορικό θρόνο. Δεν ήταν τυχερός, όμως, για να αφεθεί ανενόχλητος να εφαρμόσει το στωικιστικό πρόγραμμά του: όταν ήταν αυτοκράτορας μία σειρά φυσικών καταστροφών έπληξαν το κράτος, πλημμύρες και μία επιδημία πανώλης που έπληξε όλη σχεδόν την αυτοκρατορία.
Ο Κόμμοδος
Μετά το θάνατο του Μάρκου Αυρήλιου, αυτοκράτορας έγινε ο Κόμμοδος, γιος του Μάρκου Αυρήλιου, σε ηλικία 19 ετών. Όπως και οι επίσης νεαροί Νέρων και Καλιγούλας, ήταν ανίκανος και ματαιόδοξος. Παρ’ όλα αυτά, τα σύνορα έμειναν αλώβητα λόγω των ικανοτήτων των στρατιωτών των λεγεώνων. Εγκατέλειψε τα σχέδια του Μάρκου Αυρήλιου και ανέθεσε τις υποθέσεις του κράτους σε ευνοούμενούς του, που επιδίδονταν σε συνομωσίες και δημεύσεις περιουσιών. Ο Κόμμοδος δολοφονήθηκε την τελευταία μέρα του 192 μ.Χ. Το άδοξο τέλος του Κόμμοδου ακολούθησαν παρόμοια με το έτος των τεσσάρων αυτοκρατόρων γεγονότα μέχρι την άνοδο της δυναστείας των Σεβήρων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου