Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο, ο όρος res publica, με την έννοια του δημόσιου καθεστώτος διοίκησης, εξακολούθησε να χρησιμοποιείται. Οι δημόσιες επιγραφές, μάλιστα, τόνιζαν τη σωτηρία και την αποκατάσταση της reipublicae από τον Αύγουστο. Το αν πράγματι ο Αύγουστος αποκατέστησε τη rem publicam αποτελεί ένα πρόβλημα. Η res publica ήταν ένα ιδιαίτερα σύνθετο πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς και σύστημα κάτι που είχαν συνειδητοποιήσει οι Ρωμαίοι, όπως δείχνει η σύντομη αναφορά του Τάκιτου στα Annales ότι το πολίτευμα του Αυγούστου ολίσθαινε προς τη μοναρχία, αφού σε αντίθεση με την ισότητα, που ανήκε στο παρελθόν, τώρα όλοι εκτελούσαν τις διαταγές και τις επιθυμίες του Αυγούστου. Οι σταδιακές αλλαγές που επέφερε ο Αύγουστος είναι ο λόγος της ανοχής των Ρωμαίων. Η σταδιοδρομία του, δηλαδή, δεν έδινε την εντύπωση συνεχούς προσπάθειας σφετερισμού της εξουσίας. Ως Οκταβιανός, ως το 44-43π.Χ., ασχολούνταν μάλλον με τυχοδιωκτικές δραστηριότητες. Τη δεκαετία του 30 π.Χ., όμως, η δημόσια εικόνα του άλλαξε, λόγω του κύρους που περιβλήθηκε. Ο Οκταβιανός αντιμετώπισε τον Αντώνιο, τον οποίο παρουσίαζε ως έναν ανατολικού τύπου δεσπότη, και ως ηγέτης των Καισαριανών ανέλαβε την υποχρέωση της res publica για εκδίκηση, κύριος παράγων αναστήλωσης. Η εντολή αυτή είχε δοθεί στη Β’ Τριανδρία. Παράλληλα, κέρδισε την εύνοια του στρατού και των λαϊκών στρωμάτων, αφού ο Καίσαρας τον είχε καταστήσει κληρονόμο του. Η ειρήνευση και η σταθερότητα που πέτυχε να επιβάλλει στην αυτοκρατορία τον ενίσχυσαν σημαντικά. Ως κατάληξη αυτών, στο τέλη της δεκαετίας του 30 τα συμφέροντα του Οκταβιανού ταυτίζονταν με τα συμφέροντα κάθε κοινωνικής ομάδας. Ωστόσο, ο στόχος της πλήρους και ολοκληρωτικής επιστροφής στην ομαλότητα δεν είχε επιτευχθεί. Ο Οκταβιανός έκρινε ότι χρειαζόταν κάποιος χρόνος για να επέλθει η ηρεμία. Με χαρακτήρα συμφιλιωτικό, λοιπόν, αναλάμβανε κάθε χρόνο νομότυπα το αξίωμα του υπάτου.
Δύο ημερομηνίες αποτελούν σταθμό στην έναρξη του principatum. Η πρώτη είναι το 27π.Χ. Τον Ιανουάριο του έτους αυτού δεν υπήρχε λόγος κατοχύρωσης των έκτακτων εξουσιών από το λαό και τη Σύγκλητο. Στο Res Gestae Divi Augusti αναφέρεται ότι κατά την έκτη και έβδομη υπατεία του Αυγούστου (27 π.Χ.) ο Αύγουστος έθεσε τέλος στους εμφυλίους πολέμους και με τη σύμφωνη γνώμη όλων ανέλαβε τον πλήρη έλεγχο του πολιτεύματος. Πολλές διαμαρτυρίες ο λαός και η σύγκλητος τελικά τον απέτρεψαν. Ένας νέος συνταγματικά κατοχυρωμένος ρόλος 1η πράξη δημιουργίας principatum. Έτσι, ο Οκταβιανός ανέλαβε κάθε χρόνο ύπατος για 10 χρόνια και του ανατέθηκε η διοίκηση τριών μειζόνων επαρχιών: της Ισπανίας, της Συρίας και της Γαλατίας. Οι εξουσίες αυτές πήγασαν νομότυπα και ο Οκταβιανός ήταν υπόλογος στη Σύγκλητο μετά το τέλος της θητείας του. Πάντως, του έδιναν τη δυνατότητα πλήρους ελέγχου της εξουσίας, καθώς διοικούσε τα Ρώμη ως ύπατος και αυτοκράτορας των στρατιωτικών δυνάμεων ενώ υπό τις διαταγές του ως διοικητή των επαρχιών βρίσκονταν λεγεώνες που αντιπροσώπευαν τον κύριο όγκο του ρωμαϊκού στρατού. Η εποχή αυτή ήταν ευνοϊκή για τη δημοτικότητα του Οκταβιανού: μετά τις νίκες του τελούσε μεγάλες δημόσιες τελετές, οικοδόμησε δημόσια κτήρια, ναούς, αμφιθέατρα κλπ, αναθεώρησε τον κατάλογο των μελών της Συγκλήτου, απομακρύνοντας ανάξια στοιχεία, έλαβε νέα μέτρα και κατάρτισε ένα νέο κατάλογο με επικεφαλής (princeps senatus) τον ίδιο. Συγκεκριμένου τρόπου άσκησης της εξουσίας. Οι υπόλοιποι αξιωματούχοι εκλέγονταν, ο Αύγουστος ήταν ο ένας από τους δύο υπάτους κάθε χρόνο και οι επαρχίες διοικούνταν από αξιωματούχους της συγκλήτου. Η Σύγκλητος εξέδιδε αποφάσεις (senatus consulta). Αμέσως μετά το 27 π.Χ. η Σύγκλητος έδωσε στον Οκταβιανό το όνομα Augustus που αντικατέστησε το Octavianus. Το όνομα Augustus, που αποδίδεται στα ελληνικά με τον όρο ‘Σεβαστός’, σχετίζεται με το ρήμα augere (=αυξάνω) και, επομένως, με την αύξηση του κράτους και έχει ιερατικό χαρακτήρα. Η δεύτερη ημερομηνία-σταθμός για την έναρξη του principatum είναι το 23π.Χ. Η απουσία του Αυγούστου από τη Ρώμη τα έτη 27- 23 π.Χ. δε δημιούργησε την εντύπωση ότι ο Αύγουστος ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος της res publica. Η προσωπικές δυσαρέσκειες και οι διοικητικές δυσλειτουργίες καθιστούσαν αναγκαίο τον επαναπροσδιορισμό της νομικής θέσης του Αυγούστου. Αιτία ήταν ένα συγκεκριμένο γεγονός. Το 24 π.Χ. ο ανθύπατος της Μακεδονίας ΧΨ διεξήγαγε επιχειρήσεις στη Θράκη χωρίς την άδεια της Συγκλήτου, κάτι που αποτελούσε προδοσία. Η αυτόβουλη ενέργεια του διοικητή σε αντίθεση με τη σύγκλητο και τον princepem. Επίσης, η συνεχής ανάληψη της υπατείας από τον Αύγουστο ερχόταν σε αντίθεση με τα ειωθότα και τα ήθη της res publica και απέκλειε πολλά μέλη της αριστοκρατίας από αυτή τη θέση. Του παραχωρήθηκε η μείζων ανθυπατική εξουσία (imperium proconsulare maius), ώστε να έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει όποτε το έκρινε απαραίτητο και, άρα, τον σχεδόν πλήρη έλεγχο της εξουσίας. Πάντως, ο Αύγουστος φαινόταν να παραμένει πιστός στους κανόνες της res publica που είχε αποκαταστήσει και δεν είχε παραβεί τα όρια των αρχών του. Όμως, ασκούσε μεγάλη επιρροή στους φορείς εξουσίας λόγω του κύρους του (auctoritas) και πλήθους άλλων παραγόντων. Επίσης, το 23π.Χ. του παραχωρήθηκε η δημαρχική εξουσία (tribunicia potestas), γεγονός το οποίο αποτελεί χρήσιμη χρονολογική ένδειξη, καθώς απαντάται σε όλα τα δημόσια έγγραφα της εποχής. Η ανάληψη του δημαρχικού αξιώματος δικαιολογούνταν αφού είχε γεννηθεί πληβείος και είχε εισαχθεί αργότερα στους πατρικίους. Το 36 π.Χ. ο λαός της Ρώμης του είχε απονείμει τιμητικά το αξίωμα του δημάρχου, που το 23π.Χ. έλαβε ουσιαστικό χαρακτήρα.
Ο Αύγουστος προβαίνει σε νέες κατακτήσεις, και σύντομα η αυτοκρατορία αποκτά σταθερά σύνορα που λίγοι αυτοκράτορες θα περάσουν:οι ποταμοί Ρήνος, Δούναβης και Ευφράτης,και η έρημος της Σαχάρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου